Γ κύκλος, 3η Κυριακή της Παρουσίας

Τι πρέπει να κάνουμε;

Να είστε ευσπλαχνικοί

Ευαγγελίσετε την πολιτικοκοινωνική ζωή.

Κυριακή 13 Δεκεμβρίου  2015.

Με τη σημερινή ευαγγελική περικοπή ακούμε το κήρυγμα του Ιωάννη του Βαπτιστή, με το οποίο προετοίμαζε τον ερχομό του Μεσσία, και εμείς προετοιμαζόμαστε για τη Γιορτή των Χριστουγέννων.

Από το κατά Λούκα Άγ. Ευαγγέλιο (Λκ 3,10-18)

Εκείνο τον καιρό ρωτούσαν τον Ιωάννη : «Τι να κάνουμε, λοιπόν;» Κι εκείνος τους απαντούσε: «Όποιος έχει δύο χιτώνες ας δώσει τον ένα σ’ αυτόν που δεν έχει, κι όποιος έχει τρόφιμα ας κάνει το ίδιο». Ήρθαν επίσης και τελώνες να βαφτιστούν και του είπαν: «Δάσκαλε, τι να κάνουμε;» Κι εκείνος τους αποκρίθηκε: «Να μην απαιτείτε περισσότερα απ’ ό,τι σας παραχωρεί ο νόμος». Τον ρωτούσαν ακόμη και στρατιώτες: «Κι εμείς τι πρέπει να κάνουμε;» Και τους έλεγε: «Μην παίρνετε λεφτά από κανέναν με ψεύτικες κατηγορίες ούτε με τη βία, αλλά να αρκείστε στο μισθό σας».

Καθώς ο κόσμος περίμενε κι όλοι σκέφτονταν μέσα τους για τον Ιωάννη, μήπως αυτός είναι ο Χριστός, εκείνος απαντούσε σε όλους κι έλεγε: «Εγώ σας βαφτίζω με νερό, έρχεται όμως αυτός που είναι πιο ισχυρός από μένα και που εγώ δεν είμαι άξιος να λύσω το λουρί απ’ τα υποδήματά του. Αυτός θα σας βαφτίσει με Άγιο Πνεύμα και φωτιά. Στο χέρι του κρατάει το λιχνιστήρι για να ξεκαθαρίσει το αλώνι του και να συνάξει το σιτάρι στην αποθήκη του· το άχυρο όμως θα το κάψει με φωτιά που δε σβήνει ποτέ». Και με πολλές άλλες προτροπές ακόμη κήρυττε στο λαό το χαρμόσυνο μήνυμα.

Λόγος του Κυρίου

Το κήρυγμα του Ιωάννη είναι συνάμα ένα ευαγγέλιο “Εγώ σας βαφτίζω με νερό, έρχεται όμως αυτός που είναι πιο ισχυρός από μένα ... Αυτός θα σας βαφτίσει με Άγιο Πνεύμα”, αλλά και απειλή για κρίση “Στο χέρι του κρατάει το λιχνιστήρι για να ξεκαθαρίσει το αλώνι του”. Μπροστά σε αυτό το δίπτυχο, αυθόρμητο έρχεται το ερώτημα «Τι να κάνουμε, λοιπόν;» για να απελευθερωθούμε από την απειλή και να είμαστε μέρος της ευλογίας.

Ο Ιωάννης “τους απαντούσε”: «Όποιος έχει δύο χιτώνες ας δώσει τον ένα σ’ αυτόν που δεν έχει, κι όποιος έχει τρόφιμα ας κάνει το ίδιο». Εν συντομία, από αυτά που έχεις, όχι από το περίσσευμά σου, δίνε και σε κείνον που δεν έχει “Ήρθαν επίσης και τελώνες να βαφτιστούν και του είπαν: «Δάσκαλε, τι να κάνουμε;”. Οι τελώνες ήταν οι φοροεισπράκτορες για λογαριασμό των κατακτητών Ρωμαίων. Ως συνεργάτες των Ρωμαίων, λογιζόταν ως προδότες. Ως εισπράκτορες των φόρων, ως καταπιεστές. Απατεώνες, γιατί έβαζαν και προσαυξήσεις για να επωφεληθούν. Και όλα αυτά μαζί τούς καθιστούσαν θρησκευτικά ακάθαρτους. Η απάντηση του Ιωάννη : «Να μην απαιτείτε περισσότερα απ’ ό,τι σας παραχωρεί ο νόμος». Δηλαδή περιοριστείτε στο καθήκον σας.

Στους στρατιώτες που ρωτούσαν: «Κι εμείς τι πρέπει να κάνουμε;» Και τους έλεγε: «Μην παίρνετε λεφτά από κανέναν με ψεύτικες κατηγορίες ούτε με τη βία, αλλά να αρκείστε στο μισθό σας». Δηλαδή, να μην είστε βίαιοι, να μην εκμεταλλεύεσθε τη θέση σας για να καταπιέζετε και να οικειοποιείσθε πράγματα που δεν σας ανήκουν.

Οι απαντήσεις του Ιωάννη δεν αναφέρονται σε δόγματα πίστεως της τότε θρησκείας, αλλά σε θέματα ανθρώπινης συμβίωσης.

Στη βάση είναι η Μετάνοια : αλλάξτε τη μέχρι τώρα νοοτροπία σύμφωνα με την οποία ζούσατε, και ζήστε αυτή την αλλαγή, αν είναι πράγματι αληθινή, με συγκεκριμένα έργα μετάνοιας. Συμμετοχή, δικαιοσύνη, τιμιότητα, καλοσύνη, μη βία.

Ο άγ. Πέτρος στους πρώτους, μετά την Ανάσταση, μαθητές του Χριστού συνιστούσε να είναι έτοιμοι να δίνουν ανά πάσα στιγμή λόγο, δηλαδή να δικαιολογούν την ελπίδα στην οποία είναι καλεσμένοι.

Και εμείς τούτες τις μέρες προετοιμαζόμαστε για τα Χριστούγεννα, όχι βέβαια την επέτειο της γέννησης του Ιησού ή τα γενέθλιά του, αλλά για το γεγονός ότι μπήκε στην ιστορία μας λαβαίνοντας σάρκα και οστά και στήνοντας τη σκηνή του ανάμεσά μας, αποκαλύπτοντας το ανθρώπινο πρόσωπο του Θεού και τη θεϊκή εικόνα του ανθρώπου. Η ελπίδα που θεμελιώνεται σε αυτή την πεποίθηση και εμψυχώνει εδώ και τώρα τη λαχτάρα μας για ζωή και μάλιστα ολοκληρωμένη και μας δίνει χαρά, είναι ότι μαζί του μπορούμε να ξεπεράσουμε το φθαρτό και το εφήμερο, και αξίζει τον κόπο να παλέψουμε.

Ο χριστιανός, ο μαθητής του Χριστού, όταν μιλά για χαρά, εννοεί εκείνη τη βαθιά υπαρξιακή αρμονία που δημιουργείται μεταξύ των τόσων συντελεστών που συγκροτούν την ανθρώπινη προσωπικότητα και που τη βιώνει. Αρμονία, που επιτυγχάνεται και βιώνεται όταν γίνεται δεκτός ο Λόγος του Θεού. Στην πράξη, όταν ο άνθρωπος εντοπίζει ό,τι το θετικό και το καλό που υπάρχει γύρω μας και το αναπτύσσει και το διαδίδει. Η χαρά αυτή είναι συνδεδεμένη με τη δικαιοσύνη και την ειρήνη. Όσο περισσότερο προσπαθούμε να είμαστε δίκαιοι, άρα και ειρηνικοί, τόσο περισσότερο χαρούμενοι είμαστε. Ιδού το κήρυγμα του Ιωάννη.

Ο Ιωάννης προσκαλεί τους ακροατές του σε έργα μετάνοιας. Συμμετοχή, δικαιοσύνη, τιμιότητα, καλοσύνη, μη βία και όχι ουδέτερες και ανώδυνες πράξεις. Παίρνει θέση, και μάλιστα υπέρ των πιο αδυνάτων, στην κοινωνικοπολιτική ζωή του και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη δικαιοσύνη.

Στην Αγία Γραφή η άσκηση και η προάσπιση της δικαιοσύνης, είναι δομικό στοιχείο της σωστής σχέσης του ανθρώπου με το Θεό. Για το ευαγγέλιο τα πράγματα είναι ξεκάθαρα, η σωστή σχέση με το Θεό περνά από τη δίκαιη και αγαπητική σχέση με το συνάνθρωπο. Έτσι και ο χριστιανός, δεν κομματικοποιεί το πιστεύω του, αλλά το βιώνει ως ενεργός πολίτης της πόλης που ζει.

Για την κουλτούρα μας, το δίκαιο είναι η αμοιβή της εργασίας μου να είναι ανάλογη του μόχθου μου και να μου επιτρέπει μια αξιοπρεπή ζωή. Αυτό που έχω και απόκτησα με κόπο, να μην κινδυνεύει να μου αφαιρεθεί και να το διαθέτω όπως εγώ νομίζω.

Στην αγ. Γραφή τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Ένας ψαλμός απαγγέλλει : του Κυρίου είναι η γη και το πλήρωμα αυτής. Που σημαίνει ότι η γη και οι καρποί της ανήκουν στο Θεό, ο οποίος τα παραχώρησε στους ανθρώπους για να ζουν όλοι ευτυχισμένοι, απολαμβάνοντας τα αγαθά της και όχι να ωφελούνται οι καπάτσοι σε βάρος των πιο αδυνάτων. Κάθε παραβίαση αυτού του κανόνα είναι αδικία και έτσι γεννιούνται η βία, η καταπίεση και η εκμετάλλευση, που πολλαπλασιάζουν το κακό στον κόσμο.

Η σημερινή ευαγγελική περικοπή είναι μια πρόσκληση για μια σοβαρή αναθεώρηση της ποιότητας των κοινωνικών μας σχέσεων και του τρόπου που διαχειριζόμαστε τα αγαθά και τις σχέσεις μας, ενόψη του κοινού καλού. Κοινό καλό δεν είναι κάτι το αφηρημένο, έχει πρόσωπο, είναι εκείνο των διπλανών μας και μάλιστα των πιο αδύναμων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές φορές αυτό που ονομάζουμε γενναιοδωρία, δεν είναι παρά μια πράξη δικαιοσύνης.

Το πρόβλημα είναι πως έργα μετανοίας, δηλαδή συμμετοχή, δικαιοσύνη, τιμιότητα, καλοσύνη, μη βία, μπορούν να εφαρμοστούν στην καθημερινότητά μας, όταν η παραμικρή ανοχή και καλοσύνη εκλαμβάνεται ως αδυναμία, όταν κανένας δεν θέλει να φανεί αδύναμος και εύκολος σε μια εποχή που η δύναμη και η καπατσοσύνη λογίζονται ως προτέρημα, και υπάρχει και ο φόβος να γίνεις αντικείμενο εκμετάλλευσης. Η απάντηση έρχεται πάλι από το λόγο του Ιησού : το ναι σας να είναι ναι και το όχι, όχι

Υπάρχει η καλυμμένη βία όταν, προκειμένου να είμαστε το κέντρο του ενδιαφέροντος, να κρατούμε τα πρόσωπα δεμένα επάνω μας, να επηρεάζουμε τις εκλογές τους προσβλέποντας στο δικό μας καλό, δε διστάζουμε να προφασιζόμαστε το κοινό καλό και με εύσχημο τρόπο κάποιους συναισθηματικούς μικροεκβιασμούς. Η απάντηση είναι στους μακαρισμούς: Μακάριοι οι καθαροί στην καρδιά.

Πόσες φορές το καλό που κάνουμε, το κάνουμε με νεύρα και επιθετικότητα, με πνεύμα ανωτερότητας ή με πνεύμα επιβολής και προβολής ή αποβλέποντας σε κάποιο προσωπικό όφελος. Έτσι όμως ενεργώντας, νοθεύω και δυσφημίζω το καλό, το καθιστό αποκρουστικό και μειωτικό για τον ευεργετημένο, ο οποίος το εκλαμβάνει ως αναγκαίο κακό, και εξοργίζεται με αυτόν που το επιτελεί και απορρίπτει ό,τι αυτός εκπροσωπεί.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο καθένας από μόνος του δεν μπορεί να λύσει, παρά μόνο ελάχιστα προβλήματα, κάτι σαν πρώτες βοήθειες. Χρειάζεται διάλογος με όλους τους άλλους ώστε οι ιδέες να συγκρίνονται, να αλληλοσυμπληρώνονται, οι δυνάμεις να προστίθενται και όλοι μαζί να μπορούμε να ανακαλύψουμε νέους δρόμους και επιλογές, να κάνουμε ώστε η δικαιοσύνη να μην είναι μια ουτοπία, αλλά μια δυναμική εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας.

Αυτό σημαίνει ότι είσαι και ζεις ως μαθητής του Χριστού που ελπίζει στο Χριστό, που έστησε τη σκηνή του ανάμεσά μας και μας προίκισε με μια νέα ζωή που εδώ και τώρα είναι σε συνεχή και όλο μεγαλύτερη εξάπλωση, έστω και αθόρυβα, όπως το προζύμι μέσα στη ζύμη. 

Γ΄ Κύκλος - 2η Κυριακή της Παρουσίας

Ο Λόγος του Θεού Ανανεώνει τη Ζωή

Κυριακή 6 Δεκεμβρίου 2015

Ο Ευαγγελιστής, σήμερα, αρχίζει με την παράθεση μιας σειράς ονομάτων τοπικών αρχόντων και βασιλιάδων, την εποχή του. Έτσι χρονολογούσαν, με συνισταμένες, δεν υπήρχε ενιαίο ημερολόγιο, αλλά πολλά τοπικά και αυτό για να μας δείξει ότι τα γεγονότα που πρόκειται να διηγηθεί είναι αληθινά, όπως αληθινοί είναι και οι άρχοντες, τα ονόματα των οποίων παρέθεσε. Και τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται συνέβησαν σε ένα πραγματικό ιστορικό χρόνο, σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, και δεν είναι μυθοπλασία.

1. Το γεγονός που περιγράφει είναι το κάλεσμα και η υπηρεσία του Ιωάννη “Τότε δόθηκε εντολή από το Θεό στο γιο του Ζαχαρία, τον Ιωάννη”.
2. Ο Χώρος στον οποίο τα πάντα εξελίσσονται, είναι η έρημος γύρω από τη Νεκρή Θάλασσα που εκβάλει στον Ιορδάνη.
3. Ο καιρός. α) Στην παγκόσμια ιστορία: Στη Ρώμη αυτοκράτορας ήταν ο Τιβέριος που διαδέχτηκε τον Αυτοκράτορα Οκτάβιο, ήταν στο 15ο έτος της βασιλείας, δηλαδή είμαστε μεταξύ του 27 και 28 της εποχής μας.

β) Στην περιοχή της Παλαιστίνης: Ο βασιλιάς Ηρώδης ο Μεγάλος, που πέθανε το 4 πριν από την εποχή μας και είχε μοιράσει το βασίλειό του στους τέσσερις απογόνους του: Ηρώδη Αντίπα, Φίλιππο, Λυσανία και Αρχέλαο, γι’ αυτό και ονομαζόταν Τετράρχες. Ο Αρχέλαος βασίλευε στην Ιουδαία, αλλά ήταν τόσο απάνθρωπα σκληρός που η Ρώμη, το 26 της εποχής μας, τον καθαίρεσε και έβαλε στη θέση του ως κυβερνήτη τον Πόντιο Πιλάτο.

4. Όσο για τις ιουδαϊκές θρησκευτικές Αρχές, ο Ευαγγελιστής αναφέρει τον Καϊάφα που ήταν ο Αρχιερέας, και τον Άννα που ήταν ο πεθερός του και τον διαδέχθηκε και ο οποίος έχαιρε ακόμη μεγάλης επιρροής μιας και είχε αρχιερατεύσει για πολλά χρόνια.
5. Θρησκευτικά. Μεταξύ των Ιουδαίων ήταν από αιώνες έντονη η αναμονή του Σωτήρα, του Μεσσία, που θα αποκαθιστούσε τη χαμένη αξιοπρέπεια του Ισραήλ. Μάλιστα, την εποχή στην οποία αναφερόμαστε, η κατοχή των Ρωμαίων κατακτητών γινόταν όλο και περισσότερο πιο δυσβάστακτη, με αποτέλεσμα και η αναμονή του μεσσία να γίνεται όλο και περισσότερο έντονη και να παρουσιάζονται κινήματα προετοιμασίας για την υποδοχή αυτού του Σωτήρα. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται το έργο και η διδασκαλία του Ιωάννη.

Διαβάζουμε στο κατά Λουκά άγιο Ευαγγέλιο (Λκ 3,1-6)

Στον δέκατο πέμπτο χρόνο της βασιλείας του αυτοκράτορα Τιβέριου, Επίτροπος της Ιουδαίας ήταν ο Πόντιος Πιλάτος. Τετράρχης της Γαλιλαίας ήταν ο Ηρώδης, της Ιτουραίας και της Τραχωνίτιδας ο Φίλιππος ο αδερφός του, και της Αβιλινής ο Λυσανίας. Αρχιερείς ήταν ο Άννας και ο Καϊάφας. Τότε δόθηκε εντολή από το Θεό στο γιο του Ζαχαρία, τον Ιωάννη, που ήταν στην έρημο· έτσι αυτός πήγε σε όλα τα περίχωρα του Ιορδάνη, και κήρυττε να μετανοήσουν οι άνθρωποι και να βαφτιστούν, για να συγχωρηθούν οι αμαρτίες τους, όπως είναι γραμμένο στο βιβλίο του προφήτη Ησαΐα, ο οποίος είχε πει:

Μια φωνή βροντοφωνάζει στην έρημο: “ετοιμάστε το δρόμο για τον Κύριο, ισιώστε τα μονοπάτια να περάσει. Κάθε φαράγγι θα γεμίσει και κάθε βουνό και λόφος θα χαμηλώσει. Οι στραβοί δρόμοι θα γίνουν ίσιοι και οι ανώμαλοι θα γίνουν ομαλοί. Τότε όλοι οι άνθρωποι θα δουν τη σωτηρία που προσφέρει ο Θεός”.

Λόγος του Κυρίου

Ο Ευαγγελιστής Λουκάς, λοιπόν, μας περιγράφει την ιστορική και υπαρξιακή κατάσταση στην Ιουδαία, τότε που ο Θεός κάλεσε και έστειλε τον Ιωάννη να ξεδιπλώσει την αποστολή του. Μέσα από την Αποστολή και το πρόσωπο του Ιωάννη, ο ίδιος ο Θεός γίνεται παρών στη ιστορία, χειροπιαστά.

Το ίδιο συμβαίνει ακόμη και σήμερα, με το θέλημα του Θεού, η Σωτηρία του ανθρώπου. Το θέλημα του Θεού δεν είναι επιμέρους εντολές και απαγορεύσεις, αλλά ο άνθρωπος να ανακτήσει τη λαβωμένη ανθρωπιά του, εκείνο το “εικόνα και ομοίωση του Θεού”, με το οποίο τον είχε προικίσει και που εξ αιτίας του ίδιου του ανθρώπου έχει αμαυρωθεί, με ό,τι αυτό σημαίνει. Δεν χρειάζεται να περιγράψουμε την κατάσταση της πτώσης, φτάνει να κοιτάξουμε γύρω μας για να διαπιστώσουμε την καταρράκωση αυτής της αξιοπρέπειας, που θέλει να αποκαταστήσει σε όλο της το εύρος. Το θέλημα του Θεού περνά μέσα από τη δράση συγκεκριμένων γυναικών και ανδρών, στην καθημερινή μας ιστορία. Όταν είμαστε ζωντανοί και ενεργοί μαθητές του Ιησού, κατά κάποιο τρόπο προσφέρουμε την ευκαιρία και τα εργαλεία στο Θεό Πατέρα για να δράσει.

Και ο Θεός δεν κάνει διακρίσεις για το πώς θα γίνει το καλό, με την πολιτική ή με τη θρησκευτική ή τη φιλανθρωπική δράση. Ή από ποιους θα γίνει, τους μαθητές του Ιησού ή από τους ανθρώπους καλής θελήσεως.

Οι μεγάλοι και οι σπουδαίοι της εποχής του Ιωάννη δεν έδωσαν καμιά σημασία, ούτε σε εκείνον ούτε και στο κήρυγμά του. Ίσως κάτι να είχαν ακούσει και να αξιολόγησαν αυτόν και το κήρυγμά του ως ένα γραφικό θρησκόληπτο τύπο, μεταξύ των τόσων που κατά καιρούς παρουσιάζονται, χωρίς να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος.

Τον κατάλαβε, όμως, ο απλός λαός, αυτοί που είναι με την καρδιά στο χέρι, αλλά που για τους εκάστοτε μεγάλους δεν μετρούν. Ο μαθητής του Χριστού είναι εκείνος που έχει την ευαισθησία και έχει μάθει να εντοπίζει και να διακρίνει τους σπόρους και τα σημεία που υπόσχονται καλούς καρπούς, έστω και αν δεν είναι φανταχτεροί και δεν κάνουν εντύπωση.

Εκείνος που έχει περάσει από την κάθαρση των προκαταλήψεων αυτού του κόσμου, έχει αλλάξει νοοτροπία και έτσι μπορεί να δει το μεγαλείο που κρύβουν άνθρωποι και καταστάσεις, που στους πολλούς φαίνονται ασήμαντες, αλλά που έχουν το Λόγο του Θεού κρυμμένο μέσα τους.

Ο Λόγος του Θεού, παρόλο που την εποχή του Ιωάννη μπήκε μέσα στην ανθρώπινη ιστορία σε μια πολύ συγκεκριμένη χρονική, πολιτιστική και θρησκευτική στιγμή, ωστόσο δεν εγκλωβίστηκε σε αυτό το χώρο, έσπασε τα όρια, απευθύνθηκε σε όλους και σε κάθε εποχή: “όλοι οι άνθρωποι θα δουν τη σωτηρία που προσφέρει ο Θεός”.

Ο Ευαγγελιστής υπογραμμίζει με ιδιαίτερη έμφαση το γεγονός ότι ο Λόγος του Θεού δεν περνά μέσα από τις δομές εξουσίας, τότε της Ρώμης ή της Ιερουσαλήμ, αλλά μέσα από την ταπεινότητα και τη σοβαρότητα του Ιωάννη, γι' αυτό και σταματά για να εξηγήσει, ακόμη, το όνομα του Ιωάννη : «Ο Θεός έδειξε ευσπλαχνία».

Ακόμη και σήμερα, την εποχή της τεχνολογίας, της επιστήμης των επικοινωνιών, των ΜΜΕ για να ακουσθεί ο Λόγος του Θεού, να ριζώσει, εκείνος που αισθάνεται καλεσμένος να κηρύξει ή ήδη κηρύττει, δεν χρειάζεται να σκεφτεί αν έχει την κατάλληλη εξουσία ή την πρέπουσα οικονομική ευχέρεια ή την εντυπωσιακή ευφράδεια ή την πειστικότητα των επιχειρημάτων, ώστε να αποδώσει το κήρυγμά του. Εκείνο που ζητιέται από αυτόν είναι ο λόγος του να συνοδεύεται από την αξιοπιστία της μαρτυρίας του. Να στηρίζεται στο Λόγο του Θεού και όχι στα λόγια των ανθρώπων. Όλα τα άλλα είναι βαρίδια στα οποία δεν πρέπει να εμπιστεύεται, γιατί είναι ψευδαισθήσεις και χίμαιρες που μπορεί να τον παρασύρουν σε λάθος κατευθύνσεις.

Ο Λόγος του Θεού όταν γίνει δεκτός, όπως δείχνουν οι εικόνες που το ευαγγέλιο παρουσιάζει, οδηγεί στη διόρθωση, στην ανανέωση, στην κίνηση εξόδου από τον εγωκεντρισμό και το άνοιγμα και στη συνάντηση με τον άλλο.

Καλούμαστε :

Με τη φιλία να καλύψουμε το φαράγγι της μοναξιάς.

Με το μερισμό των αγαθών να ισιώσουμε τις διαφορές μεταξύ πλούσιων και φτωχών.

Με την αλήθεια της καρδιάς, να απλοποιήσουμε τους δαιδαλώδεις δρόμους της ψευτοευτυχίας που προσφέρει ο καταναλωτισμός και το εφήμερο και να προχωρήσουμε στην απλοποίηση της ζωής μας, επιδιώκοντας ό,τι αξίζει να μένει και τη σταθερότητα της πίστης.

Πιο πρακτικά: με τη βοήθεια του Μυστηρίου της Μετάνοιας ας προσπαθήσουμε να έχουμε μια περισσότερο θετική τοποθέτηση με τους διπλανούς μας, ευγένεια, γενναιοδωρία, ευσπλαχνία, κατανόηση, διαθεσιμότητα και ας αποφύγουμε ψεύτικα προσχήματα. Ας αφήσουμε πίσω μας τη μόρφωση που μας σπρώχνει στον ανταγωνισμό και ας καλλιεργήσουμε τη χαρά της ζωής του συναγωνισμού.Ας αφήσουμε πίσω μας τα λόγια που ανακατώνουν και ας αγκαλιάσουμε το Λόγο που συνάζει και συμφιλιώνει.

Ας κάνουμε δεκτό τον ταπεινό λόγο του Θεού που είναι μια φωνή που ακούγεται στην έρημο και όχι στα σαλόνια, αλλά με την παρρησία του ανανεώνει και αναζωογονεί.